Το Χ χρωμόσωμα

• Θηλυκό  → Ομοζυγώτης (44+ΧΧ)
• Αρσενικό → Ημιζυγώτης (44+ΧΥ)

• Έκφραση : Σπάνια σε Θήλεα (ετερόζυγα) Πάντοτε σε άρρενα (πιο βαριά μορφή)
• Υποτελή Φυλοσύνδετα : Μεταδίδονται μόνο από τα υγιή θήλεα. Θηλυκοί φορείς έχουν 25% πιθανότητα να αποκτήσουν προσβεβλημένο παιδί (50% αν πρόκειται για αγόρι).
• Επικρατώντα Φυλοσύνδετα : Τα θηλυκά προσβάλλονται σε αναλογία 2:1 σε σχέση με τα αρσενικά
• Έχουν αναλυθεί σχεδόν 400

   

   

Ασθένειες στο Χ

• Σύνδρομο Εύθραυστου Χ
• Σύνδρομο Lesch-Nyhan
• Ανευπλοειδία του Χ
• Μυϊκή Δυστροφία του Νωτιαίου και Προμήκη μυελού
• Μυϊκή Δυστροφία Duchenne
• Αιμοφιλία Α
• Συνδυασμένη Ανοσοανεπάρκεια
• Οφθαλμικός Αλφισμός 1

1. Σύνδρομο Lesch-Nyhan

• Υπερουριχαιμία
• Χαρακτηριστικές νευρολογικές ανωμαλίες
• Χορειοαθέτωση
• Σπαστικότητα
• Πνευματική καθυστέρηση
• Νεφρική ανεπάρκεια που προκαλεί το θάνατο κατά τη 2η ή 3η δεκαετία ζωής
• Εμφανίζονται μόνο σε αρσενικά άτομα
• Περιοχή : Μακρύ σκέλος Χ, Περιοχή 26 εώς 27.2, Κομμάτι εύρους εννέα εξονίων (45Κb)
• Μετάλλαξη : Ένζυμο Υποξανθινική Φωσφοριβοσυλοτρανφεράση (HPRT). Παρουσιάζει ετερογένεια
• Η πρώτη PGD για LN : Bρέθηκε στο Χq26-q27.2 , εξόνιο 3, θέση 16620: G μεταλλάχθηκε σε C Αργινίνη, μετατράπηκε σε Προλίνη → Αδρανοποίηση του ενζύμου HPRT. Εξάλειψη θέσης περιοριστικού ενζύμου Xho1 → Με συνηθισμένες μεθόδους δημιουργήθηκαν εκκινητές και ανιχνευτές
• Ετερογένεια της ασθένειας → η ανακάλυψη δεν μπορούσε να γενικευτεί
• Εξελίχθηκαν μέθοδοι με 4 - 5 παρόμοιους ανιχνευτές. Διατηρούνταν οι δύο πιο κοντινοί στα άκρα του υπό διερεύνηση γονιδίου για χρήση στην ενίσχυση και σήμανση.
• Γενετική ανάλυση γονέων και συγγενών, εξεύρεση της μετάλλαξης στη συγκεκριμένη οικογένεια εξειδικευμένη PGD
• Κύτταρα από το στάδιο της βλαστοκύστης
• Πλεονεκτήματα : Δεν απαιτείται εξ ολοκλήρου εξειδικευμένη παραλλαγή PCR (αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης) για κάθε μετάλλαξη του Συνδρόμου LN. Δεν απαιτεί την ακριβή γνώση της μετάλλαξης αλλά γενικά της περιοχής. Πιθανότητα επέκτασής της σε άλλες αγνώστου μετάλλαξης φυλοσύνδετες ασθένειες, ή γνωστής μετάλλαξης αλλά ετερογενούς
• Μειονεκτήματα : Μεγάλο ποσοστό (10-12%) λανθασμένα θετικών αποτελεσμάτων

2. Σύνδρομο Εύθραυστου Χ (Τρινουκλεοτιδική επέκταση)

• Η δεύτερη, μετά το Σύνδρομο Down, πιο συχνή αιτία χρωμοσωμικής πνευματικής καθυστέρησης, πρώτη από τις φυλοσύνδετες στο Χ
• Συχνότητα: 1 ανα 2000 γεννήσεις αρρένων και 1 ανα 5000 γεννήσεις θηλέων
• Δεν αποδείχθηκε να οφείλεται σε νέα μετάλλαξη → όλες οι μητέρες προσβεβλημένων αρρένων θεωρούνται φορείς
• Μερικοί προσβεβλημένοι άρρενες δεν εμφανίζουν πνευματική καθυστέρηση ούτε το δείκτη του εύθραυστου Χ
• Κοινωνική προσαρμοστικότητα αλλά ψυχολογικό πρόβλημα στην άμεση οπτική επαφή με άλλους
• Άρρενες : Φαινοτυπικό πρότυπο Martin-Bell  (Μακρύ πρόσωπο, Μεγάλα αντεστραμμένα αυτιά, Μακρείς Όρχεις, Πνευματική Καθυστέρηση)
• Θήλεα : Πιο ήπια πνευματική καθυστέρηση
• Περιοχή : Μακρύ σκέλος Χ χρωμοσώματος, περιοχή 27
• Μετάλλαξη : Ασταθής αριθμός επαναλαμβανόμενου τρινουκλεοτιδίου CGG (πολυαργινίνη) στο 5’ άκρο του γονιδίου FMR-1

• Φυσιολογικό: 6 με 54 επαναλήψεις (επικρατούσα τιμή: 29)
• Προμεταλλαγμένο (προδιάθεση): 52 με 200 επαναλήψεις (επικάλυψη με φυσιολογικά). Λανθάνουσα μορφή γονιδίου--> προμετάλλαξη
  
• Παθογόνο: >200 επαναλήψεις

• Ο αριθμός των CGG είναι πολύ επιρρεπής σε επίκτητες μεταλλάξεις

 

3. Μυική Δυστροφία Νωτιαίου και Προμήκη Μυελού (SBMA)

• Σπανιότατη υπολειπόμενη φυλοσύνδετη ασθένεια.
• Τα αρχικα SBMA προέρχονται από τις λέξεις Spinal and Bulbar Muscular Atrophy. Επίσης λέγεται και Νόσος του Kennedy.
• Προοδευτική μυική αδυναμία: μετά το 40ο έτος ζωής (ανυποψίαστοι φορείς αναπαράγονται)
• Απενεργοποίηση των υποδοχέων των ανδρογόνων των κυττάρων : Μέτρια γυναικομαστία, Υπογονιμότητα (όχι πάντοτε) - ολιγοσπερμία ή αζωοσπερμία, Ελλιπής ή καθόλου σωματική τριχοφυΐα
• Μιτωτική αστάθεια και μωσαϊκισμός : πιο έντονη στους προσβεβλημένους άρρενες
• Ανήκει στις δυναμικές μεταλλάξεις
• Το γονίδιο είναι πολυμορφικό (πολυμορφικά ονομάζονται τα γονίδια που υπάρχουν με ελαφρά παραλλαγμένες μορφές μέσα σε έναν πληθυσμό)
• Περιοχή : Μακρύ σκέλος του Χ, περιοχή 12 (Χq12)
• Μετάλλαξη : Πολυμορφικός αριθμός ένθετων τρινουκλεοτιδίων CAG (πολυγλουταμίνη – Νόσοι της πολυγλουταμίνης), πρώτο εξόνιο
• Φυσιολογικό: 13 – 30 επαναλήψεις, Παθογόνο: 40 - 62 επαναλήψεις, Προμεταλλαγμένο: 31 – 39 επαναλήψεις (χωρίς επικάλυψη)
• Η SBMA ανήκει στις Νόσους της Πολυγλουταμίνης. Έχουν μικρότερες επεκτάσεις των γονιδίων τους από επαναλήψεις, σε σύγκριση με νόσους με μεταλλάξεις επαναλαμβανόμενων αλληλουχιών χωρίς νόημα. Πολύ βοηθητικό

Έρευνες σχετικά με την επίδραση της PGD (εξέταση πριν την εμφύτευση του εμβρύου) στο ποσοστό επιτυχών εμφυτεύσεων, κυήσεων και τυχαίων αποβολών έδειξαν : α) Αύξηση των επιτυχών εμφυτεύσεων αλλά στατιστικά μη σημαντική β) Μείωση των τυχαίων αποβολών στατιστικά σημαντική (Ρ<0.05) → Στατιστικά σημαντική αύξηση των επιτυχών κυήσεων.